Μια πρώτη αποτίμηση του κινηματογραφικού νομοσχεδίου

Του Κ. Τερζή, αναδημοσίευση από Αυγή. Έχουμε επιτέλους στα χέρια μας το (ανα)ζητούμενο εδώ και χρόνια νομοσχέδιο για τον ελληνικό κινηματογράφο...
Είκοσι τέσσερα χρόνια μετά την ψήφιση του νόμου 1579/1986, με πρωτοβουλία της Μελίνας Μερκούρη (“νόμος Μάνου Ζαχαρία” για τους γνωρίζοντες) που οργάνωσε, έστω με ελλείψεις, και σύμφωνα με τα δεδομένα της εποχής εκείνης, μια εθνική κινηματογραφική πολιτική, το “νέο τοπίο” στον οπτικοακουστικό χώρο επιβάλλει ουσιαστικές αλλαγές, που ήδη έχουν καθυστερήσει. Θα αποτολμήσουμε σήμερα μια πρώτη κριτική παρουσίαση, εγκαινιάζοντας έναν διάλογο από τις στήλες της “Αυγής”, συμμετέχοντας στη “δημόσια διαβούλευση”, μέχρι την ψήφιση του νομοσχεδίου (αναμένεται σε περίπου ένα μήνα).
Το νομοσχέδιο δηλώνεται ως “εργαλείο” προκειμένου να σταθεί η πολιτεία στο πλευρό των μικρομεσαίων ανεξάρτητων παραγωγών και της καλλιτεχνικής δημιουργίας (art house ταινίας) με «ανακατανομή των πόρων, περιορισμό της σπατάλης σε αντιπαραγωγικές διαδικασίες, ενεργοποίηση του 1,5%, απογαλακτισμό των δημιουργών από τον κρατικό εναγκαλισμό και τα συντεχνιακά συμφέροντα, χωρίς όμως να απεμπολείται η ευθύνη της πολιτείας».
Έχουμε γράψει κατ' επανάληψη από αυτές εδώ τις σελίδες πως απαιτείται γενναία αύξηση του επενδυόμενου ποσού στον ελληνικό κινηματογράφο, προκειμένου να σταθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ακόμα και σε συνθήκες κρίσης. Τα τελευταία χρόνια ο προϋπολογισμός του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου είναι απλώς κλάσμα του προϋπολογισμού της Λυρικής Σκηνής και του Εθνικού Θεάτρου, ενώ, σε σύγκριση με τα ευρωπαϊκά δεδομένα, ο ετήσιος προϋπολογισμός του ΕΚΚ (που τα τελευταία χρόνια απλώς... δεν υλοποιείται) αντιστοιχεί στον προϋπολογισμό μίας "μεσαίας" γαλλικής κινηματογραφικής ταινίας... Και για να ξεφύγουμε από τη μόνιμη αλλά ανεδαφική σύγκριση με το γαλλικό παράδειγμα, εάν αντιπαραθέσουμε τα ποσά που επενδύουμε εμείς στον κινηματογράφο με αυτά που επενδύουν δύο "ομόλογες" σε μέγεθος χώρες, η Πορτογαλία και η Φινλανδία, θα διαπιστώσουμε ότι η δική μας χρηματοδότηση του κινηματογράφου δεν ξεπερνά το 50% της αντίστοιχης δαπάνης των χωρών αυτών, σε απόλυτα μεγέθη αλλά και σαν ποσοστό του ΑΕΠ. Απαντά το νομοσχέδιο του κ. Γερουλάνου στις χρηματοδοτικές ανάγκες του ελληνικού κινηματογράφου; Η "πολυσυλλεκτικότητα" που επαγγέλλεται ως προς τη συγκέντρωση των πόρων για την ενίσχυση της παραγωγής μένει να κριθεί στην πράξη, καθώς, όπως γνωρίζουμε, στην Ελλάδα άβυσσος χωρίζει τις προθέσεις από την υλοποίηση... Τα φορολογικά κίνητρα για παράδειγμα που ψηφίστηκαν μήνες πριν σε νομοθέτημα του υποργείου Οικονομικών δεν έχουν υλοποιηθεί ακόμη και το μέλλον τους εξαρτάται από τις διαθέσεις του κ. Παπακωνσταντίνου και της τρόικας...
Παιδεία: Εντυπωσιάζει η πλήρης απουσία από τη νομοθετική πρόταση του κ. Γερουλάνου κάθε αναφοράς στην κινηματογραφική παιδεία, τη στιγμή που το ζήτημα αυτό ήταν από τα βασικά αιτήματα των κινητοποιήσεων των “Ομιχλιστών”, που η πίεσή τους οδήγησε στο παρόν νομοσχέδιο. Όπως έχει αναφερθεί, ο κ. Γερουλάνος παρακάμπτει το θέμα υπό το πρόσχημα ότι αυτό υπάγεται στο υπουργείο Παιδείας, εξήγηση ελάχιστα πειστική.
Επιστροφή φόρου: Είναι το βασικό εργαλείο άσκησης πολιτικής στο χώρο του κινηματογράφου. Με τον νέο νόμο προβλέπεται υψηλότερη ενίσχυση για τις ελληνικές ταινίες που πραγματοποιούν μέχρι 50.000 εισιτήρια. Οσο αυξάνεται ο αριθμός των εισιτηρίων μειώνεται το ποσό της επιστροφής. Μέχρι σήμερα οι παραγωγοί δεν εισέπρατταν την επιστροφή φόρου που δικαιούντο σύμφωνα με τη νομοθεσία, λόγω γραφειοκρατικών προβλημάτων. Η πρόθεση είναι λοιπόν να ενισχυθούν οι "μικροί" παραγωγοί. Παράλληλα αποσυνδέεται ο ειδικός φόρος από τον αριθμό εβδομάδων προβολής των ελληνικών ταινιών στις αίθουσες και εξαρτάται αποκλειστικά από τα εισιτήρια, δηλ. η καταβολή των ενισχύσεων στις αίθουσες θα εξαρτάται από τα εισιτήρια των ελληνικών ταινιών αποκλειστικά και δεν θα προκύπτει ως ποσοστό επί του συνολικού αριθμού εισιτηρίων των αιθουσών, ο οποίος προέρχεται από ξένες, κυρίως, ταινίες. Προβλέπεται ότι «όποιος υποβάλλει ψευδείς δηλώσεις ή δικαιολογητικά για την υπαγωγή στις διατάξεις του παρόντος άρθρου τιμωρείται με φυλάκιση τριών μηνών έως τριών ετών και με χρηματική ποινή έως 50.000 ευρώ. Σε περίπτωση ανειλικρίνειας των δικαιολογητικών, ανεξάρτητα από τις άλλες κυρώσεις, ο δικαιούχος χάνει το δικαίωμα στην είσπραξη των ποσών που προβλέπονται στο άρθρο αυτό, για τον χρόνο στον οποίο αναφέρονται τα δικαιολογητικά, καθώς και για τα επόμενα τρία χρόνια».
Εκπροσώπηση: Στην ημερίδα για τον ελληνικό κινηματογράφο που είχε διοργανώσει πριν από λίγους μήνες το Τμήμα Πολιτισμού του Συνασπισμού, ο δημιουργός του “νόμου της Μελίνας”, Μάνος Ζαχαρίας, είχε αναφέρει πως απαιτούνται αλλαγές στο ζήτημα της συνδικαλιστικής εκπροσώπησης που είχε θεσμοθετηθεί στη δεκαετία του `80, με τα δεδομένα της εποχής. “Δουλειά των σωματείων είναι να ελέγχουν, όχι να συνδιοικούν”, είχε πει τότε, καυτηριάζοντας την πραγματικότητα των τελευταίων χρόνων. Πολύ πιο σκληρός στην κριτική του ο Κώστας Γαβράς, ο οποίος, ως επικεφαλής της επιτροπής που είχε αναλάβει τη νομοθετική μεταρρύθμιση, συνυπέγραψε τη γνωστή επιστολή προς τον Π. Γερουλάνο ένα χρόνο πριν, που μιλούσε για «κάποιες καθ' έξιν και κατ' επάγγελμα συντεχνιακές ηγεσίες, που εμφανίζονται ψευδεπίγραφα ως αντιπροσωπευτικές του χώρου τής κινηματογραφικής παραγωγής και δημιουργίας» (21/10/2009). Στο ενημερωτικό του σημείωμα για το νομοσχέδιο ο υπουργός Πολιτισμού αναφέρει πως «η συνδιοίκηση των επαγγελματικών σωματείων σε φορείς που χρηματοδοτούνται εξ ολοκλήρου από τον κρατικό προϋπολογισμό και έχουν ως αντικείμενο την άσκηση εθνικής πολιτικής δεν αποδείχτηκε αποτελεσματική». Με τον νέο νόμο καταργούνται οι γενικές συνελεύσεις του ΕΚΚ (το οποίο παύει να είναι ανώνυμη εταιρεία και γίνεται νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου -εγείρονται όμως προβληματισμοί για το θέμα της απώλειας του ΦΠΑ) και του Φεστιβάλ. Το Δ Σ. του ΕΚΚ θα είναι επταμελές και θα διορίζεται από τον υπουργό Πολιτισμού. Το πρόβλημα ωστόσο με τη νέα δομή που εισηγείται το νομοσχέδιο του κ. Γερουλάνου είναι πως όλη η εξουσία συγκεντρώνεται στα χέρια του υπουργού, ο οποίος διορίζει ανεξέλεγκτα τους πάντες, σε βαθμό να αναρωτιέται κανείς μήπως περάσαμε ταχύτατα στο άλλο άκρο...
Για το περίφημο 1,5% από τα τηλεοπτικά κανάλια: Διατυμπανίζεται ότι “ενεργοποιείται” και “διευρύνεται”, ωστόσο τα δεδομένα δείχνουν “τακτική υποχώρηση” της πολιτείας σε ένα ζήτημα που αποτελεί διαχρονικό σκάνδαλο, καθώς ένας νόμος του κράτους δεν εφαρμόζεται εδώ και είκοσι χρόνια (άρθρο 6 του ν. 1866/1989) εξαιτίας της αδυναμίας των πολιτικών να ελέγξουν τους καναλάρχες. Πέρα από την αλλαγή στον τρόπο υπολογισμού ("λαμβάνεται υπόψη η προέλευση των εσόδων των επιχειρήσεων", και στην περίπτωση των ιδιωτικών καναλιών εθνικής εμβέλειας ο υπολογισμός γίνεται μόνο επί των διαφημιστικών εσόδων) και ενώ η επιτροπή Γαβρά ζητούσε την αύξησή του στο 2% για να αναπληρωθεί η ζημία που υφίσταται ο κινηματογράφος τόσα χρόνια, η κυβέρνηση τώρα ουσιαστικά χαρίζει στα ιδιωτικά κανάλια το μισό από το 1,5%, καθώς μπορούν να το διαθέσουν ως διαφημιστικό χρόνο. Και τι θα γίνει με τα μη καταβληθέντα ποσά επί είκοσι χρόνια; Σιωπή (οι ίδιοι οι παραγωγοί σε παλαιότερη προσφυγή τους στο ΣτΕ εναντίον του ΕΣΡ για το θέμα υπολόγιζαν το ποσό σε 2 δισ. ευρώ!). Και πώς θα εφαρμοστεί μια ρύθμιση που δεν υλοποιήθηκε επί είκοσι χρόνια; Η εφαρμογή της παραπέμπεται απλώς σε κοινή υπουργική απόφαση των υπουργών Πολιτισμού και Οικονομικών (παράγραφος 7 του άρθρου 8), χωρίς καμία νομοθετική δικλίδα περί μη συμμόρφωσης, π.χ. η καταβολή του 1,5% ως προϋπόθεση για την αδειοδότηση των καναλιών (ενώ στον νόμο του 1989 το θέμα συνδέεται, ο κ. Λασκαρίδης του ΕΣΡ έχει διαφορετική άποψη). Θυμίζουμε ότι σε κοινή υπουργική απόφαση παραπέμπεται επίσης η ενεργοποίηση των φορολογικών κινήτρων για τον κινηματογράφο που ψηφίστηκαν εδώ και κάμποσους μήνες. Ο κ. Γερουλάνος θυμήθηκε τώρα ξανά τα φορολογικά κίνητρα, αλλά η αναγκαία κοινή υπουργική απόφαση αγνοείται...